Serdecznie zapraszamy na kolejne posiedzenie seminarium "Filozofia kognitywistyki", które odbędzie się w piątek 6 marca 2009. Referat Przestrzenne podstawy ucieleśnienia przedstawi Przemysław Nowakowski. Paweł Gładziejewski wygłosi referat Czytanie innych umysłów za pomocą symulacji motorycznej .
Seminarium ma charakter otwarty i odbywa się w piątki, w IFiS PAN, w Pałacu Staszica, sala 154, godzina 11:00.
Niżej streszczenia obu wystąpień.
Przemysław Nowakowski
Zakład Teorii Poznania i Metodologii Nauk
IF UMK
Przestrzenne podstawy ucieleśnienia
Na bazie rozważań nad tzw. hipotezą o przestrzenności (Martin 1992, de Vignemont 2007) – przestrzenności ciała jako matrycy (template) dla doświadczeń dotykowych – zaproponowana zostanie koncepcja ucieleśnionego poznania. Rozważania, te będą próbą udzielenia kognitywistyczno-filozoficznej odpowiedzi na pytanie o rolę ciała w – możliwie szeroko pojętych – procesach poznawczych w zgodzie z tezą Merleau-Ponty'ego, że kontur mojego ciała wyznacza granicę, której nie przekraczają zwykłe relacje przestrzenne (Fenomenologia percepcji, s.117).
Pierwszym krokiem do konceptualizacji ucieleśnienia będzie rozwinięcie drugiego, z trzech wyróżnionych przez Metzingera (2006), poziomu ucieleśnienia, czyli tworzenia przez system poznaczy modelu siebie samego w celu lepszego kontrolowania działania w świecie jako ważnego dla podejmowanej tu kwestii. Naturalnym rozwinięciem dla tej propozycji jest emulacyjna koncepcja poznania Ricka Grusha (2005, 2007) i jako taka zostanie tu przedstawiona.
Drugim krokiem będzie wzbogacenie powyższej propozycji o koncepcję ciała, dokładniej koncepcję przestrzenności ciała z jednoczesnym wyróżnieniem jej (przestrzenności) doświadczeniowego, behawioralnego i neuronalnego aspektu.
Trzecim krokiem, końcowym, będzie położenie akcentu na konieczność wyjaśnienia przez każda koncepcję ucieleśnionego poznania, doświadczeniowej nieobecności ciała w procesach poznawczych – w opozycji do propozycji, jak się wydaje fenomenologicznie niepoprawnych, konceptualizacji ucieleśnienia jako ważnej roli doświadczenia własnego ciała w poznaniu. Ponadto, w wypadku proponowanego w referacie rozwiązania wyjaśnienie nieprzestrzenności doświadczenia ciała.
Wszystkie te propozycje, dla których inspiracją były : (1) hipoteza o przestrzenności, (2) fenomenologia ciała Merleau-Ponty'ego oraz (3) współczesne próby wyjaśnienia roli ciała w procesach poznawczych podejmowane na styku filozofii i nauk kognitywnych, będą próbą postawienia pozytywnej tezy o ważnej roli przestrzenności ciała (kognitywistycznej rozumianej jako informacja o przestrzennych współrzędnych ciała w działaniu) w procesach poznawczych.
Prace wymienione w abstrakcie:
Grush, Rick (2004), The emulation theory of representation: motor control, imagery, and perception. Behavioral and Brain Sciences 7:377-442
Grush, Rick (2007), Skill Theory v2.0: dispositions, emulation, and spatial perception
Synthese 159(3):389-416
Martin, Michael (1992) Sight and Touch, w: The Contents of Experience: Essays on Perception, red. T. Crane, Cambridge University Press, Cambridge, s. 196-215.
Merleau-Ponty, Maurice (2001) Fenomenologia percepcji, tłum. J. Migasiński & M. Kowalska, Warszawa.
Metzinger, Thomas (2006), Reply to Gallagher: Different conceptions of embodiment. Psyche 12 (4), http://psyche.cs.monash.edu.au/symposia/metzinger/reply_to_Gallagher.pdf.
de Vignemont, F.rederique (2007), Habeas Corpus: the Sense of Ownership of One's Body. Mind and Language, 22, 4.
Paweł Gładziejewski
Instytut Filozofii
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Czytanie innych umysłów za pomocą symulacji motorycznej. Jak nie ucieleśniać intersubiektywności.
Neurony lustrzane to klasa neuronów wyróżnianych na podstawie cechy funkcjonalnej polegającej na tym, że dana komórka wykazuje aktywność zarówno podczas planowania i wykonywania działań, jak i podczas obserwacji tego, jak działanie tego samego bądź zbliżonego typu wykonywane jest przez innego osobnika. Chociaż neurony tego rodzaju odkryto początkowo w domenie działań, zachodzenie strukturalnie podobnych – łączących w pewnym sensie perspektywę pierwszo- z trzecioosobową – „lustrzanych” procesów zaobserwowano także w przypadku niektórych emocji oraz doznań bólu i dotyku. Odkrycia te stały się podstawą twierdzenia o istnieniu w ludzkim mózgu wielu „systemów” lustrzanych, to znaczy takich struktur neuronalnych, które aktywne są zarówno podczas znajdowania się w stanie mentalnym pewnego typu, jak i podczas obserwacji wskazówki (na przykład, ekspresji mimicznej), że w stanie tego samego typu znajduje się jakaś inna osoba.
Koncepcja systemów lustrzanych prima facie zdaje się mieć pewne implikacje dla problemu subpersonalnych podstaw ogólnie rozumianej intersubiektywności. W rzeczy samej, w ciągu ostatnich dziesięciu lat pojawiły się koncepcje, zgodnie z którymi emocjonalny czy motoryczny „rezonans” realizowany przez systemy lustrzane wyjaśniać miał, między innymi, empatię, percepcję społeczną (rozumianą jako zdolność nieinferencyjnego „wglądu” w stany mentalne innych osób) czy zdolność do imitacji. Co istotne, niektóre konceptualizacje roli systemów lustrzanych w dziedzinie poznania społecznego zawierały tezę, że systemy te umożliwiają umieszczenie zagadnienia intersubiektywności w obrębie ucieleśnionego nurtu nauk kognitywnych.
Rozważania przedstawione w referacie skupiać będą się na neuronach lustrzanych w sferze działaniowo-motorycznej. Podjęta zostanie próba oceny zasadności tezy o tym, że motoryczna („ucieleśniona”) symulacja działań innych osób umożliwia obserwatorowi dostęp do ich intencjonalnego (a nie tylko motorycznego) wymiaru, to znaczy do intencji stojących u ich podstaw (gdzie termin „intencja” oznacza to, co w filozofii umysłu nazywa się na ogół „intencją poprzedzającą”). Przedstawione zostaną zarówno empiryczne, jak i konceptualne argumenty za twierdzeniem, że symulacja motoryczna nie umożliwia odczytywania intencji innych osób. Po pierwsze, wszelkie dane eksperymentalne przytaczane często jako potwierdzenie roli symulacji motorycznej w odczytywaniu intencji są koherentne z alternatywnymi interpretacjami roli poznawczej neuronów lustrzanych. Co więcej, niektóre z nich wydają się w świetle tych interpretacji dużo bardziej zrozumiałe. Po drugie, wiele empirycznych faktów dotyczących zdolności do odczytywania intencji (między innymi wyników badań neuroobrazowych albo badań dotyczących przypisywania intencji bytom morfologicznie i behawioralnie różnym od człowieka) jest sprzeczna z koncepcją symulacji motorycznej. Wreszcie, pojęciowe rozważania dotyczące relacji pomiędzy intencjami, działaniem i zachowaniem a także założenia teorii kontroli motorycznej świadczą na niekorzyść „motorycznej” teorii odczytywania intencji.
Wszystkie te racje nie wykluczają rzecz jasna możliwości, że neurony lustrzane w sferze działaniowo-motorycznej pełnią jakąś rolę w intersubiektywności czy poznaniu społecznym. Wydaje się jednak, że ich aktywność podczas obserwacji działań nie stanowi „lustrzanego odbicia”, a raczej narzędzie predykcyjne pozwalające na antycypację ruchów obserwowanego osobnika, a w związku z tym i wzajemną koordynację działań. Można stwierdzić zatem, że funkcją neuronów lustrzanych jest umożliwienie interakcji raczej niż pasywnej interpretacji działań.
Blakemore, S. J., Decety, J. (2001). From perception of action to the understanding of intention. Nature Reviews: Neuroscience, s. 561-567.
Csibra, G. (2007). Action mirroring and action interpretation: An alternative account. W: P. Haggard, Y. Rosetti, M. Kawato (red.). Sensorimotor Foundations of Higher Cognition. Attention and Performance XXII. Oxford: Oxford University Press.
Gallese, V. (2007). Before and below “theory of mind”: embodied simulation and the neural correlates of social cognition. Journal of the American Psychoanalytic Association 55, s. 131-176.
Gallese, V., Keysers, Ch., Rizzolatti, G. (2004). A unifying view on the basis of social cognition. Trends in Cognitive Sciences 8, s. 396-403.
Goldman, A. (2006). Simulating minds. Philosophy, psychology and neuroscience of mindreading. Oxford: Oxford University Press.
Grezes, J., de Gelder, B. (2008). Social perception: understanding other people’s intentions and emotions through their actions. W: T. Striano, V. Reid (red.). Social Cognition: Development, Neuroscience and Autism. Oxford: Blackwell.
Hershbach, M. (2008). The concept of simulation in control-theoretic accounts of motor control and action perception. W: V. Sloutsky, B. Love, K. McRae (red.). Proceedings of the 30th Annual Conference of the Cognitive Science Society. Austin: Cognitive Science Society.
Iacoboni, M., Molnar-Szakacs, I., Gallese, V., Buccino, G., Mazziotta, J.C., Rizzolatti, G. (2005). Grasping the intentions of others with one’s own mirror neuron system. PLoS Biology 3(3),s. 529-535.
Jacob, P (2008). What do mirror neurons contribute to human social cognition? Mind and Language 23, s. 190-223.
Oztop, E., Wolpert, D., Kawato, M. (2005). Mental state inference using visual control parameters. Cognitive Brain Research 22, s. 129-151.
Rizzolatti, G., Craighero, L. (2004). The mirror-neuron system. Annual Review of Neuroscience 27, s. 169-192.
de Vignemont, F. (przygotowane do druku). Knowing other people’s mental states as if they were one’s own. W: S. Gallagher, D. Schmicking. Handbook of Phenomenology and Cognitive Science. Springer.
de Vignemont, F., Haggard, P. (2008). Action observation and action execution: what is shared? Social Neuroscience 3 (3), s. 421-433.